گاهی این تصور برای برخی از کسب و کارها پیش می آید که برنامه‌سازی، همان فرایند‌ سازی است. در واقع اگر سازمانی نرم افزار برنامه ‌ساز داشته باشد، دیگر نیازی به فرایند سازی در فرایندها و اطلاعاتشان ندارد. اما آیا به راستی….

• دو واژه برنامه سازی و فرآیند سازی به یک معنا هستند؟ یا دو معنا و کاربرد مجزا از یکدیگر دارند؟
• چه نوع کسب و کارهایی در چه زمانی باید تصمیم بگیرند از نرم افزار فرایند ساز استفاده کنند یا برنامه ساز؟
• چرا ما روی استفاده از نرم‌افزار فرایند ساز تاکید ویژه‌ای داریم؟
• کسب و کارهایی که به دنبال برنامه‌سازهای ایرانی میروند با چه مشکلاتی مواجه میشوند؟

با خواندن این مقاله تا انتها قطعا پاسخ سوالات بالا را میتوانید بطور واضح دریافت کنید.

 برنامه سازی و فرایند سازی به چه معناست؟

از دیدگاه مدیریتی، فرایند هم مسلما یک جور برنامه است. ولی از دیدگاه مفهومی و کاربردی در کسب و کارها دو مبحث کاملا جداگانه هستند.

وقتی صحبت از «فرآیند سازی» میکنید در واقع بر روی گردش اطلاعات بین سیستمها، افراد و فرایندهای یک سازمان تمرکز می‌کنید و با این کار سطح همکاری را بین اعضای تیم بالاتر می‌برید و در این حالت از محاسبات پیچیده خبری نیست.

ولی وقتی صحبت از واژه «برنامه سازی» به میان می‌آید، هدف در واقع طراحی و پیاده‌سازی یک سیستم تخصصی Expert System برای سازمان است. همانند سیستم حقوق و دستمزد که برپایه یک زبان برنامه نویسی یا یک فریم ورک اختصاصی تولید و داخل آن از فرآیندهای مختلف، قوانین، عملیات و محاسبات داده‌ای پیچیده و خبره استفاده شده است.

اجازه بدهید یک مقدار بیشتر در این باره توضیح دهیم.

گاهی اوقات نیاز است تا برای دستیابی به نتایج جامعی از اطلاعاتِ در گردش سازمان، اطلاعاتِ بین افراد و سیستم های مختلف، برای اعمال محاسبات پیچیده و دقیقتر تحویل اکسپرت سیستم ها شوند، که در این موقع «فرایند سازی» به عنوان یک موجودیت فعال نقش بسیار پررنگی به خود می‌گیرد.

به طور مثال؛ برای محاسبه حقوق و دستمزد ماهانه پرسنل، با «فرایند سازی» میتوانید وقت کمتری را صرف جمع آوری اطلاعات تایم شیت، مرخصی، ماموریت و… افراد در کل سازمان نمایید.

زمان دیگری است که کسب و کار برای محاسبات حقوق و دستمزد پرسنلی نیاز به یک برنامه تخصصی حقوق و دستمزد دارد که برای رفع این نیاز باید به یک اکسپرت سیستم که دارای عملیات و محاسبات پیچیده است فکر کنیم.

همه کسب و کارها میخواهند در سریعترین زمان و با کمترین هزینه، به خواسته‌هایشان برسند….

دقیقا همینطوره… دنیای امروز به سمتی میرود که همه ما می‌خواهیم با کمترین هزینه، بالاترین کیفیت خدمات را داشته و سریعتر هم به هدف و خواسته‌ هایمان برسیم. کسب و کارها هم از این قاعده مستثنا نیستند.

امروزه برای شما بعنوان یک مدیر کسب و کار زیاد توجیه پذیر نیست بخاطر اینکه بخواهید حقوق پرسنل را محاسبه کنید، معوقه پرداخت کنید، قوانین مالیاتی و بیمه را در سیستم پیاده‌سازی کنید از پایه یک سیستم سفارشی شده طراحی کنید. در حالیکه با هزینه کمتری در بازار، نرم افزارهای مطرحی وجود دارد که کاملا تست شده است و خیلی پایدارتر و دقیقتر جوابگوی نیازهای سازمان شماست. مخصوصا اینکه اگر کسب و کار شما از نوع تجاری و یا خدماتی باشد و هزینه‌های بالای مربوط به استخدام و نگهداشت نیروی طراح، تحلیلگر و برنامه نویس برای شما مقرون به صرفه نباشد.

پس برای اینکه در دنیای امروز، کسب و کار شما هم سریع باشد باید برای انجام امور تخصصی سازمانتان مثل محاسبات کارکرد پرسنل، حقوق و دستمزد، مدیریت منابع انسانی، مدیریت کارها و مکاتبات سازمانی، مدیریت مستندات سازمانی و… حتما از نرم افزارهای تخصصی و Expert Systems استفاده کنید.

ولی این نکته را فراموش نکنید که با نرم افزار فرایند ساز اطلاعات تولید شده در هریک از این نرم افزارهای تخصصی را بین سیستمها و افراد سازمان به گردش در بیاورید تا یکپارچگی اطلاعاتتان را حفظ کنید. بعبارتی اینجاست که نرم‌افزارهای فرآیند ساز به کمک سازمانها و سیستمهای تخصصی آمده و با جمع آوری دیتا و انتقال اطلاعات به چابکی سازمان کمک می‌کنند.

چه نوع کسب و کارهایی در چه زمانی باید تصمیم بگیرند از نرم افزار فرایند ساز استفاده کنند یا برنامه ساز؟

اولین قدم برای اینکه بدانید باید از «فرآیند ساز» استفاده کنید یا «برنامه ساز» اینست که تعریف کاملی از نیازهای درون سازمانی و فرایندهای تعریف شده در بین افراد و واحدهای کسب و کار خود داشته باشید.

اگر کسب و کار شما در حوزه تجاری و خدماتی فعالیت دارد و کارتان بصورت تخصصی مرتبط با حوزه برنامه نویسی و IT نیست، پیشنهاد میکنیم اصلا به سمت استفاده از نرم افزارهای برنامه ساز نروید. به چند دلیل:

• باید کارمندی استخدام کنید که در امر برنامه نویسی باهوش، متخصص و خبره باشد و بصورت اختصاصی برای شما نرم‌افزار تولید کند که این خود مستلزم تحمل هزینه های بالای جذب و نگهداشت است.
• برنامه نویس باید به بیزینس و فرآیندهای سازمانی شما اشراف کامل داشته باشد تا بتواند آنها را در نرم افزار به درستی پیاده‌سازی کند.
• تمامی برنامه نویسان تمایل دارند از زبان‌های برنامه نویسی و فریم‌ورک‌های جهانی و استاندارد استفاده کنند و کمتر برنامه نویسی را پیدا می‌کنید که حاضر باشد با یک فریم ورک ایرانی برای شما برنامه تخصصی تولید کند.
• حتی اگر برنامه‌نویسی را پیدا کنید که حاضر باشد بصورت اختصاصی برای شما با فریم‌ورک‌های ایرانی و یا برنامه‌سازهای ایرانی نرم افزار تخصصی بنویسد هزینه استخدام و نگهداشتتن چنین نیرویی بسیار بالاست و سازمان همیشه به این نیرو وابسته است.
• و….

در نتیجه شما با هزینه خیلی کمتر میتوانید نرم افزارهای تخصصی آماده با قابلیتهای بهتر و مطمئن‌تر بخرید و محاسبات پیچیده را در نرم افزارهای تخصصی انجام دهید. ولی در کنار آن از نرم افزارهای مدیریت فرایند (فرایند ساز) استفاده کنید تا علاوه بر رد و بدل کردن اطلاعات بین این سیستمها بتوانید یکپارچگی اطلاعات را در سطح کل سازمانتان حفظ کنید.

پس نرم افزار برنامه ساز برای چه سازمان‌هایی مناسب است؟

اساسا سازمان‌هایی باید به سمت استفاده از نرم افزارهای برنامه ساز بروند که دارای مجموعه‌ای متشکل از متخصصین و برنامه نویسان IT باشند که برای طراحی سریعتر و دقیقتر برنامه‌های خود از برنامه‌ساز یا فریم ورک (Framework) بهره می‌گیرند تا سرعت کدنویسی برای توسعه‌دهندگان بالاتر رود. به همین دلیل برنامه نویسان شرکت‌های نرم افزاری ترجیح میدهند از برنامه سازهایی استفاده کنند که دارای استانداردهای جهانی هستند و از کارایی و تست پذیری بالایی بهره‌مند باشند.

دنیای برنامه‌سازی در میان شرکت‌های نرم‌افزاری در سطح جهانی رقابت خاص خود را دارد. حال فرض کنید یک شرکت ایرانی ادعا کند که یک اپلیکیشن برنامه ساز یا فریمورک ایرانی تولید کرده و برنامه نویسی بخواهد با این فریم ورک ایرانی، نرم افزار تولید کند. به نظر شما این خوب است یا نه؟

چرا ما روی نرم افزارهای فرآیند ساز تاکید بیشتری داریم؟

ما میدانیم بسیاری از شرکت ها علیرغم استفاده از نرم افزارهای تخصصی، سیستمشان خیلی بهره ور کار نمیکند و اغلب مشکل گردش اطلاعاتی دارند. یعنی چه؟ یعنی هر سیستم بطور مجزا داده های ورودی و خروجی خاص خودش را دارد و انتقال اطلاعات از یک سیستم به یک سیستم دیگر به راحتی امکان پذیر نیست. دقیقا همینجاست که نرم افزار فرایند ساز میتوانند به کمک سیستمهای تخصصی آمده و اطلاعات را بین سیستمها رد و بدل کنند.

ارمغان فرایند سازی برای کسب و کارها ایجاد یکپارچگی بین اطلاعات مختلف است. بطوریکه اشخاص، سیستم‎های اطلاعاتی و افراد به هم پیوند می‎خورند تا مشخص کننده این باشد که «چه زمانی، چه فردی، چه کاری» را باید به انجام برساند. بعبارتی اگر شما سیستم یکپارچه داشته باشید یعنی دقت عملکردتان بالاتر میرود. اگر کسی خطایی را در سیستم سهوا یا عمدا انجام دهد چون این سیستم خودکنترلی دارد، جلوی خطا را میگیرد. بنابر این سیستم شما بهره‌ور تر عمل میکند.

data engineering یا مهندسی داده چیست؟

data engineering یا مهندسی داده یعنی تمام داده ها را از سیستم‌های مختلف جمع آوری و با یکدیگر یکپارچه کنیم و به کمک نرم افزارهای هوش تجاری (BI) از مجموع داده‌ها و تجزیه و تحلیل آنها، به تصمیم‌های کلی مدیریتی برسیم نه تصمیم‌های بخشی یا مقطعی.

فرآیند، برآمده از نیاز افراد و کسب و کارهاست و بصورت عمومی داخل سیستم های تخصصی وجود ندارد. به همین علت کسب و کارها از BPMS که مجموعه ای از روش‎ها، ابزارها و فناوری هایی برای طراحی، اجرا، تجزیه و تحلیل و کنترل فرآیندهای عملیاتی کسب و کار است استفاده می‎کنند.

بطور مثال، از ابتدای سال افراد در سازمان درخواست مرخصی خود را در سیستم کارکرد، ثبت و مدیر تایید یا رد میکند. حال فرض کنید از ماه ۵ مدیر مربوطه تغییر میکند. سوالی که اینجا مطرح میشود اینست که آیا با توجه به تغییر مدیر، فرآیند را باید تغییر داد؟

خیر – زیرا فرایند درخواست مرخصی همان فرایند اولیه است فقط نام مدیر تغییر کرده که این تغییر نام هم بصورت اتوماتیک با استفاده از چارت سازمانی اتوماسیون اداری همان زمانیکه فرایند طراحی شده درنظرگرفته شده تا بطور خودکار تشخیص دهد مدیر مربوط به فرد درخواست کننده مرخصی چه شخصی است.

کسب و کارهایی که به دنبال نرم افزارهای برنامه ساز ایرانی میروند با چه مشکلاتی مواجه میشوند؟

• هزینه های بالای جذب و نگهداشت بلندمدت نیروی متخصص برنامه نویس
• تمایل بسیار زیاد متخصصین به استفاده از نرم افزارهای برنامه سازی جهانی و مطابق با تکنولوژی های روز دنیا
• فقدان کامیونیتی( بسترهای ارتباطی و تعاملی در سطح جهانی) بین افراد در شرکت‌های ایرانی تولیدکننده برنامه ساز
• کمبود بسیار زیاد پایگاه دانش، مستند و فیلم‌های آموزشی جامع برای نرم‌افزارهای برنامه‌ساز ایرانی
• down شدن بیزنیس اپلیکیشن‌های طراحی شده با برنامه ساز ایرانی با از دست دادن نیروی متخصص
• مطابق نبودن نرم افزارهای برنامه سازی ایرانی با تکنولوژی‌ها و استانداردهای جهانی
• …

مسائل و مشکلات عنوان شده باعث شده تا مدیران کسب و کارها برای ادامه راهِ فعالیت سازمانی خود به نحو احسن به بهره‌گیری از تجربیات و مشاوره شرکت‌ها و فعالان متخصص در حوزه فرآیند سازی یا برنامه سازی نیاز اساسی داشته باشند.

نتیجه گیری: هر راهکاری را  بهر کسب و کاری ساختند…

بطور خلاصه در این مقاله تفاوت دو واژه برنامه سازی و فرایند سازی، کارایی و چرایی هر کدام بیان شد که در یک جمع بندی کلی میتوان نتیجه گرفت:

۱- برای شما نرم افزار فرایند ساز بهتر است یا برنامه ساز؟

این موضوع به کسب و کار شما بستگی دارد. برای کسب و کارهای تجاری که پاسخگویی سریعتر به مشتریان و افزایش رضایتمندی آنها در اولویت کاریشان قرار دارد استفاده از برنامه ساز راهکار خیلی مناسبی  نیست. زیرا آنها را از هدف اصلی سازمانشان دور میکند. در حالیکه میتوانند با فرآیند سازی و استفاده از نرم افزارهای مدیریت فرآیند، با حداقل دانش برنامه نویسی و بدون درگیری با مفاهیم پیچیده ساخت نرم افزار، با صرف کمترین هزینه و استخدام نیروی کار با حقوق مناسب تر، عملکرد و کارایی خود را بیش از پیش افزایش دهند.

۲- معایب نرم افزار برنامه ساز

اگر شما میخواهید یک سیستم تخصصی حرفه‌ای تولید کنید پس باید افرادی را برای این کار در نظر بگیرید که در حوزه تحلیل، طراحی و برنامه نویسی خیلی خبره و باهوش باشند و قطعا هزینه خیلی بالاتری را برای جذب و نگهداری اینگونه افراد نیاز دارید. در حالیکه یک فرد ارزان تر حتی بدون داشتن دانش برنامه نویسی و با هوش متوسط هم میتواند با نرم‌افزارهای فرایند ساز که خیلی ابزار پیچیده‌ای هم نیستند، به راحتی کار کنند.

برای کسب و کارهایی که با برنامه ساز کار میکنند برخی از مشکلات مانند: از دست رفتن نیروها، open source نبودن برنامه سازها و… در متن مقاله عنوان شد. اما این نکته را باید درنظر داشت که علت مشکلات بدلیل ایرانی بودن نرم افزار نیست. بلکه نوع سرمایه گذاری در تکنولوژی های حوزه نرم افزاری است.

در حال حاضر در این حوزه تکنولوژی قوی دیگری در مقایسه با فریم ورک هایی مثل ری اکت، انگولار و… مشاهده نشده که بتوانند همانند آنها در ابعاد بزرگ و وسیع با هزاران مستند و فیلم آموزشی، کامیونیتی قوی در حوزه فناوری شرکت های نرم افزاری ایرانی استفاده شده باشد.

تکنولوژی روزانه در حال پیشرفت است. برای رسیدن به آن، شرکت های ایرانی حوزه نرم افزاری نیاز است بیش از پیش تلاش کنند تا بسترهای برنامه سازی قوی را با استانداردهای جهانی برای نیروهای برنامه نویس متخصص و کارآمد فراهم کنند.