منظور از PaaS یا پلتفرم به عنوان سرویس چیست؟
زمان تقریبی مطالعه: 12 دقیقه
کسب و کارهای زیادی این روزها برای کاهش هزینه و افزایش بهرهوری خود به سراغ استفاده از انواع راهکارهای رایانش ابری میروند. یکی از این انواع خدمات رایانش ابری، خدمات پلتفرم به عنوان سرویس یا PaaS است که یک پلتفرم نرمافزاری (سیستمعامل و نرمافزارهای پایه) را همراه با زیرساختهای سختافزاری مورد نیاز برای اجرای آن به صورت ابری در اختیار کسب و کارها و برنامهنویسان قرار میدهد تا بتوانند در کمترین زمان ممکن از ظرفیتهای رایانش ابری برای دستیابی به اهداف خود استفاده کنند. در این نوشتار برای آشنایی بیشتر شما با این نوع سرویس به این موضوع میپردازیم که اساساً PaaS چیست و سپس مزایا و کاربردهای آن برای کسبوکارها را بررسی میکنیم.
پلتفرم به عنوان سرویس یا PaaS چیست؟
پلتفرم به عنوان یک سرویس یا PaaS یکی از سه مدل خدمات رایانش ابری است که در آن یک ارائهدهنده، ابزارهای سختافزاری و نرمافزاری را از طریق اینترنت به کاربران ارائه میدهد. این پلتفرم یک محیط توسعه و استقرار نرمافزار است که به طور کامل در فضای ابری قرار دارد و از طریق یک اتصال اینترنتی امن برای کاربران قابل دسترسی است. منابع و امکانات این سیستمها به کسب و کارها و برنامهنویسان امکان میدهد تا انواع نرمافزارها را از نرمافزارهای ساده ابری گرفته تا نرمافزارهای سازمانی پیچیده را به صورت ابری توسعه و یا ارائه دهند.
در مدل پلتفرم به عنوان یک سرویس یا PaaS، توسعهدهندگان اساساً هر آنچه را که برای ساختن یک نرمافزار نیاز دارند، اجاره میکنند. بنابراین برای استفاده از ابزارهای توسعه نرمافزار، سیستمهای عامل، میانافزارها، خدمات هوش تجاری (BI)، سیستمهای مدیریت پایگاه داده و موارد دیگر به یک شرکت ارائهدهنده ابری متکی هستند. مدل PaaS علاوه بر مواردی که ذکر شد شامل زیرساختها، سرورها، ابزارهای ذخیرهسازی و سختافزارهای شبکه که در مدل IaaS ارائه میشوند نیز هست. این پلتفرمها از تمامی فعالیتهای مربوط به چرخه عمر نرمافزار تحت وب شامل ساخت، آزمایش، استقرار، مدیریت و به روز رسانی نرمافزار پشتیبانی میکنند.
نحوه کار PaaS چگونه است؟
همانطور که در بالا ذکر شد، یک ارائه دهنده PaaS سخت افزار و پلتفرم نرمافزاری را با هم ارائه میکند و مدیریت بخش عمدهای از خدمات رایانش ابری بر عهده این شرکت قرار میگیرد. در نتیجه، خدمات PaaS باعث میشود تا توسعهدهندگان نرمافزار از نصب سخت افزار و پلتفرمهای نرمافزاری محلی برای توسعه یا اجرای یک نرمافزار جدید بینیاز شوند. البته به عنوان یک مشتری PaaS، شرکت شما مدیریت نرمافزارها و دادهها را حفظ میکند.
برای استفاده از خدمات PaaS معمولاً باید یک هزینه ماهانه پرداخت کنید و میتوانید از طریق مرورگر وب به خدمات آن دسترسی داشته باشید. استفاده از خدمات PaaS میتواند از طریق فضاهای ابری عمومی، خصوصی و ترکیبی ارائه شود و علاوه بر توسعه نرمافزار، کاربردهای متنوع دیگری مانند میزبانی نرمافزار نیز دارد.
امکانات و ابزارهای اصلی ارائه شده توسط ارائهدهندگان خدمات PaaS عبارتند از:
- ابزارهای لازم برای توسعه، استقرار و مدیریت نرمافزارهای کامپیوتری
- میانافزارها
- سیستمهای عامل
- ابزارهای مدیریت پایگاه داده
- زیرساختهای سختافزاری (شامل سرورها، سختافزارهای شبکه و ماشینهای مجازی یا VM)
ارائهدهندگان مختلف خدمات PaaS ممکن است برخی از خدمات زیر را نیز ارائه دهند، از جمله:
- طراحی و توسعه نرمافزار
- آزمایش و استقرار نرمافزار
- یکپارچهسازی وبسرویسها
- یکپارچهسازی پایگاههای داده
- یکپارچهسازی پایگاههای داده؛ و
- امنیت اطلاعات
پلتفرم به عنوان سرویس یا PaaS چه کاربردهایی دارد؟
کاربردهای پلتفرم به عنوان سرویس یا PaaS عمدتاً برای یا تسهیل پروژههای IT در کسب و کارها هستند. برخی از این کاربردها عبارتند از:
- چهارچوبی برای توسعه نرمافزار
پلتفرم به عنوان سرویس چهارچوبی را فراهم میکند که توسعهدهندگان میتوانند با استفاده از آن نرمافزارهای مورد نظر خود را توسعه دهند. امکانات متنوع و گسترده این پلتفرمها و ویژگیهای آنها مانند مقیاسپذیری، در دسترس بودن بالا و قابلیت استفاده توسط چندین کاربر باعث تسهیل هر چه بیشتر فرآیند توسعه نرمافزار میشود.
- تجزیه و تحلیل دادهها و هوش تجاری
خدمات PaaS یک زیرساخت و پلتفرم انعطافپذیر و ارزان را برای استخراج و تجزیه و تحلیل دادهها در اختیار کسب و کارها قرار میدهد. به این ترتیب آنها میتوانند بینشهای تجاری مورد نیاز برای بهبود تصمیمگیریهای خود را سادهتر بدست بیاورند.
- محیطی برای توسعه و مدیریت API
با توجه به امکانات گسترده ارائه شده خدمات PaaS، این پلتفرمها محیطی ایدهآل برای توسعه، اجرا و مدیریت APIهایی است که برای به اشتراکگذاری دادهها میان نرمافزارها و اتصال ابزارها استفاده میشود.
- اینترنت اشیاء (IoT)
یک پلتفرم به عنوان سرویس، اساساً و به صورت پیشفرض از مجموعهای از ابزارها و زبانهای برنامهنویسی (جاوا، پایتون، سویفت و …)، پشتیبانی میکند که برای توسعه نرمافزارهای اینترنت اشیاء و پردازش دادههای ایجاد شده توسط سنسورهای اینترنت اشیاء استفاده میشود. بنابراین این پلتفرمهای محیط مناسبی برای توسعه راهکارهای مربوط به اینترنت اشیاء هستند.
- تسهیل مهاجرت به فضای ابری
پلتفرم به عنوان سرویس یا PaaS با قابلیتهای یکپارچهسازی و ابزارهای متنوعی که دارد، میتواند مهاجرت نرمافزارهای کامپیوتری موجود به فضای ابری را با ایجاد تغییرات جزئی یا بازسازی بخشهایی از اجزای آنها تسهیل کند.
- استفاده از ابر ترکیبی
راهکارهای PaaS به توسعهدهندگان این امکان را میدهد تا نرمافزارهای خود را یک بار طراحی کنند و سپس بتوانند آنها در هر جایی از جمله در محیطهای ابری ترکیبی مستقر کنند.
معایب و مزایای پلتفرم به عنوان سرویس یا PaaS کدام است؟
در این بخش به مهمترین مزایا و معایب پلتفرم به عنوان سرویس یا PaaS میپردازیم:
مزایای PaaS
استفاده از یک محیط PaaS مزایای متعددی دارد. برخی از این مزایا مانند عدم نیاز به راهاندازی و نگهداری زیرساختهای سختافزاری، مشابه مزایای IaaS است. اما PaaS با داشتن پلتفرم و امکانات نرمافزاری، مزایای دیگری به هم به شما میدهد. برخی از مهمترین مزایای PaaS در مقایسه با پلتفرم محلی، عبارتند از:
- تسهیل توسعه یک نرمافزار برای پلتفرمهای متنوع
برخی از ارائهدهندگان PaaS، ابزارهای توسعه را برای نرمافزارهای متنوعی مبتنی بر رایانهها، دستگاههای تلفن همراه و مرورگرها در اختیار شما قرار میدهند که به شما امکان میدهد نرمافزارهای مولتیپلتفرم یا چندسکویی را سریعتر و آسانتر توسعه دهید.
- امکان توسعه توسط تیمها با پراکندگی جغرافیایی
از آنجایی که محیط توسعه نرمافزار در خدمات PaaS از طریق اینترنت قابل دسترسی است، تیمهای توسعه نرمافزار میتوانند حتی زمانی که اعضای تیم در مکانهای دوردست هستند، روی پروژهها با هم کار کنند و چندین تیم توسعه و عملیات به طور همزمان روی یک پروژه فعالیت داشته باشند.
- کارآمدتر شدن چرخه عمر نرمافزار
راهکارهای PaaS تمام قابلیتهایی را که برای پشتیبانی از چرخه حیات یک نرمافزار تحت وب شامل ساخت، آزمایش، استقرار، مدیریت و بهروزرسانی آن مورد نیاز است ارائه میکند.
- تسریع فرآیند تولید و عرضه نرمافزار
با استفاده از راهکارهای PaaS، نیازی نیست که تیمهای توسعه نرمافزار منتظر ساخت و نگهداری پلتفرم توسعه نرمافزار بمانند. با کمک ابزارها و امکانات PaaS میتوان بلافاصله شروع به تهیه منابع و توسعه نرمافزار کرد. این امر راه را برای تسریع فرآیند توسعه نرمافزار و نوآوری بیشتر و اتلاف وقت کمتر باز میکند و زمان لازم برای انجام چرخه توسعه نرمافزار را نیز کوتاه میکند.
- کاهش زمان لازم برای کدنویسی
ابزارهای توسعه نرمافزار در راهکارهای PaaS می توانند زمان لازم برای کدنویسی نرمافزارهای جدید را با استفاده از ماژولهای نرمافزاری از پیش کدگذاری شده مانند ماژولهای گردش کار، پوشهبندی، ویژگیهای امنیتی، جستجو و غیره کاهش دهند.
- انعطاف پذیری بیشتر برای تیم های توسعه نرمافزار
سرویسهای PaaS علاوه بر ایجاد یک محیط توسعه نرمافزار مشترک و امکان دسترسی به تمام ابزارهای مورد نیاز از هر مکان، به شما امکان میدهد مجموعه متنوعی از سیستمهای عامل، میانافزارها، زبانها، پایگاههای داده و ابزارهای توسعه را بدون نیاز به سرمایهگذاری اساسی روی آنها امتحان یا آزمایش کنید و در صورت نیاز فوراً شروع به استفاده از آنها کنید.
- مقیاس پذیری آسان
در صورت استفاده از پلتفرمهای محلی، افزایش مقیاس پلتفرم همیشه کاری پرهزینه، اغلب بیهوده و گاهی اوقات ناکافی خواهد بود. شما همچنین ناچار میشوید تا علاوه بر پلتفرم مورد نظر، ظرفیت محاسباتی، ذخیرهسازی و شبکه اضافی نیز تهیه کنید. این در حالیست که با PaaS، میتوانید ظرفیت اضافی را به راحتی و هر زمان که به آن نیاز داشتید کرایه کرده و فوراً از آن استفاده کنید.
- کاهش هزینهها
پلتفرم به عنوان سرویس یا PaaS شما را از سرمایهگذاری برای ایجاد، توسعه، مدیریت و بهروزرسانی یک پلتفرم نرمافزاری اختصاصی بینیاز میکند. به علاوه نیازی به پرداخت هزینه برای تهیه زیرساختهای سختافزاری و خرید لیسانس نرمافزارها و میانافزارهای لازم نخواهید داشت. در عوض، میتوانید تنها به میزانی که استفاده میکنید، برای بهرهبرداری از خدمات PaaS هزینه پرداخت کنید.
- افزایش بهرهوری
در نهایت میتوان مزیت دیگر استفاده از PaaS را این دانست که نیروی متخصص سازمان صرف مدیریت زیرساختها و پلتفرم نمیشود و کارکنان سازمان میتوانند روی کارهایی که ارزش افزوده ایجاد میکند تمرکز کنند و بهرهوری آنها افزایش پیدا میکند.
معایب PaaS
با وجود مزایای فوق، خدمات PaaS برای هر کسب و کاری مناسب نیست و قبل از شروع به استفاده از آنها، باید معایب آنها را در نظر بگیرید. برخی از معایب احتمالی استفاده از راهکارهای PaaS عبارتند از:
- وابستگی به یک ارائه دهنده خدمت
ارائهدهندگان PaaS از زبانهای برنامهنویسی، کتابخانهها، API ها، معماریها و سیستمعاملهای مختلفی برای ساخت و اجرای نرمافزارها استفاده میکنند. این مساله جابجایی میان ارائهدهندگان PaaS را مشکل میکند زیرا باعث میشود توسعهدهندگان نیاز داشته باشند تا نرمافزار خود را بازسازی کرده یا به شدت تغییر دهند. از سوی دیگر، حتی یک تغییر کوچک در عملکرد یا قیمت پلتفرم یا زیرساخت ارائه شده میتواند تأثیر زیادی بر عملکرد یا قیمت نرمافزاری که با استفاده از آن طراحی شده است داشته باشد. تمامی اینها باعث وابستگی مشتریان به ارائه دهندگان PaaS میشود.
- چالشهای امنیتی
در برخی موارد، ارائه دهنده PaaS، دادههای یک نرمافزار را به کمک یک ارائه دهنده IaaS دیگر ذخیره کند. این امر، ارزیابی و آزمایش کامل تمهیدات امنیتی برای محافظت از نرمافزار و دادههای آن را دشوار میکند. از سوی دیگر امنیت PaaS در اختیار شرکتهای ارائهدهنده خدمات رایانش ابری است و کسبوکارها را اساساً در برابر رفتارهای ارائهدهنده آسیبپذیر میکند. بنابراین مشتریان مجبور میشوند با هر خط مشی امنیتی که آنها انتخاب میکنند، کنار بیایند.
- چالشهای زیرساخت
از آنجایی که راهکارهای PaaS از زیرساختهای شرکتهای ارائه دهنده آنها استفاده میکنند، عملکرد آنها اغلب به کیفیت و سرعت زیرساخت این شرکتها بستگی دارد. بنابراین اگر زیرساخت های موجود برای رایانش ابری مورد نظر شما مناسب نباشد، ممکن است ناچار به تغییر سرویس یا استفاده از خدمات IaaS باشید.
- مشکلات سازگاری
ابزارهایی که در سرویسهای PaaS ارائه میشود ممکن است با برخی از ابزارهای محلی و یا نیازهای عملیاتی شما سازگار نباشد. با توجه به اینکه سفارشیسازی ابزارهای PaaS تنها به اختیار شرکت ارائهدهنده است، این میتواند برای کسب و کارهای مشتری آن ایجاد مشکل کند.
- محدودیت مقیاس پذیری
هرچند همه راهکارهای ابری تا حدی مقیاس پذیر هستند، اما میزان مقیاس پذیری راهکارهای PaaS نسبت به راهکارهای IaaS کمتر است و استفاده از آن را برای کسانی که انتظار رشد بزرگی را در میزان نیاز آتی خود به این پلتفرمها دارند، چالش برانگیز خواهد بود. این موضوع همچنین برای کسب و کارهایی که میزان نیاز آنها در فصول مختلف سال، اختلاف قابل توجهی دارد، میتواند مشکلساز باشد.
- نداشتن کنترل و قابلیت سفارشیسازی
مشتریان کنترل کمی روی ویژگیها و قیمت راهکارهای PaaS داشته و امکان سفارشیسازی آنها را ندارند. بنابراین مثلاً هر زمان که ارائهدهنده راهکار PaaS قیمتگذاری خود را افزایش دهد، قیمت نرمافزارهای تولید یا ارائه شده توسط مشتری نیز میتواند گران شود. بنابراین، مهم است که ارائهدهنده PaaS خود را هوشمندانه انتخاب کنید.
- قابلیت اطمینان پایین
مشتریان راهکارهای PaaS اغلب نگران میزان قابل اطمینانبودن این خدمات هستند. زیرا ممکن است قطعی برق، سوانح طبیعی یا سایر مشکلات منجر به اثرات مخربی بر عملیاتهای تجاری مشتریانی که از خدمات PaaS استفاده میکنند شود. بنابراین هنگام استفاده از PaaS، کاربران باید برای مواجهه با خرابیهای مکرر آماده باشند و برای جلوگیری از از دست رفتن دادهها، همواره از آنها نسخه پشتیبان تهیه کنند.
- چالش یکپارچگی
مشابه مشکلات سازگاری، هر ارائهدهنده PaaS فرآیندهای خاص خود را برای یکپارچهسازی میان نرمافزارهای مختلف دارد که ممکن است برای رفع نیازهای مشتریان کافی نباشد. از سوی دیگر راهکارهای مختلف PaaS را نیز نمیتوان با یکدیگر ادغام کرد، تا جایی که حتی تغییر ارائهدهنده PaaS نیز کار آسانی نیست. بنابراین مشتریان باید به امکان سرویس PaaS مورد نظر خود برای یکپارچهسازی نرمافزارهای مختلف توجه کنند.
نمونه راهکارهای پلتفرم به عنوان سرویس یا PaaS کدامند؟
راهکارهای پلتفرم به عنوان یک سرویس (PaaS) متعددی در بازار وجود دارند که این امکان را به شرکتها میدهد تا با سرعت و قیمت مناسبتری نیازهای خود را برطرف کنند. برخی از مطرحترین نمونههای این راهکارها عبارتند از:
- SAP Cloud
راهکار PaaS شرکت SAP یک پلتفرم تجاری باز را همراه با خدماتی متنوع و وسیع در اختیار توسعهدهندگان قرار میدهد. این سرویس به شما امکان میدهد خدمات آن را با نرمافزارهای محلی خود یکپارچه کنید. همچنین یک مجموعه خیرهکننده از بیش از 1300 نرمافزار ساخته شده بر روی این پلتفرم در اختیار کاربران آن است.
- Microsoft Azure
راهکار Microsoft Azure علاوه بر SaaS و IaaS، یک محیط توسعه و استقرار نرمافزار را با استفاده از راهکارهای PaaS به مشتریان خود ارائه میدهد. Azure قادر است از کل چرخه عمر توسعه نرمافزار تحتوب، از ساخت تا استقرار و پس از آن را پشتیبانی کند. این راهکار از طیف گستردهای از ابزارها، زبانهای برنامهنویسی و چهارچوبهای توسعه نرمافزار پشتیبانی میکند و کاربران آن میتوانند به بیش از 100 سرویس ابری مایکروسافت دسترسی داشته باشند.
- AWS Lambda
سرویس AWS Lambda یک پلتفرم PaaS و بخشی از خدمات ابری آمازون است که وابستگی به سرور خاصی ندارد. به همین دلیل به کاربران امکان میدهد کدهای نرمافزاری خود را بدون نگرانی از تامین منابع سخت افزاری یا مدیریت سرور اجرا کنند. این سامانه از انواع زبانهای برنامهنویسی پشتیبانی میکند و برای هر نوع توسعه نرمافزار مناسب است.
- Google App Engine
راهکار PaaS گوگل، Google App Engine نام دارد که بخشی از اکوسیستم Google Cloud است. این سرویس نیز یک راهکار بدون وابستگی به سرور و با مقیاسپذیری بالاست. این راهکار برای استقرار سریع نرمافزارهاب ابری بسیتر مناسب است و با توجه به منابع سختافزای گوگل میتواند زیرساختهای بسیار توانمندی را به مشتریان ارائه کند.
لیست راهکارهای مطرح PaaS به موارد فوق محدود نمیشود و میتوان به خدمات شرکتهای Salesforce، IBM،Oracle و Heroku نیز اشاره کرد.
تفاوت PaaS با SaaS و IaaS چیست؟
PaaS یکی از 3 مدل اصلی خدمات رایانش ابری است. دیگر مدلها شامل زیرساخت به عنوان سرویس (IaaS) و نرمافزار به عنوان سرویس (SaaS) است. در ادامه به تفاوت PaaS با هر یک از آنها میپردازیم.
تفاوت PaaS با IaaS
در PaaS، یک ارائهدهنده، علاوه بر زیرساخت محاسباتی، ذخیرهسازی و شبکه اولیه، نرمافزارهای لازم برای استفاده از آنها مانند ماشینهای مجازی، سیستمهای عامل، نرمافزارها، میانافزارها، پایگاههای داده و … را نیز ارائه داده و مدیریت میکنند. اما در خدمات IaaS تنها زیرساخت ارائه میشود.
تفاوت PaaS با SaaS
در SaaS، یک ارائهدهنده، همراه با ارائه یک نرمافزار به صورت ابری، زیرساختهای لازم و پلتفرم مورد نیاز برای اجرای آن را فراهم میکند و بنابراین نیازی از سمت مشتری برای تامین آنها وجود نخواهد داشت. اما PaaS صرفاً پلتفرم و محیطی برای توسعه نرمافزار یا کار با فضای ابری است و یک محصول نرمافزاری خاص محسوب نمیشود.
معرفی خدمات ابری فراگستر
همانطور که پیشتر خواندید، یکی از کاربردهای PaaS برای تسهیل مهاجرت نرم افزارهای سازمانی مانند نرم افزارهای اتوماسیون اداری به فضای ابری است. با این حال اگر نرمافزاری که مورد استفاده شماست نسخه ابری یا SaaS داشته باشد، میتواند انتخاب بهتری برای شما باشد. با استفاده از نرمافزار به عنوان سرویس یا SaaS، شما علاوه بر دریافت سختافزار و پلتفرم مورد نیاز خود، نیازی به نصب نرم افزار بر روی پلتفرم ابری و یا به روزرسانی آن به صورت دستی نخواهید داشت. نرمافزار اتوماسیون ابری فراگستر یکی از نمونههای ایرانی راهکارهای SaaS است که به سازمان شما امکان میدهد بدون صرف هزینه برای تهیه زیرساختهای سخت افزاری و پیادهسازی و نگهداری از نرمافزار بتواند از اتوماسیون اداری به صورت ابری استفاده کند.
با استفاده از اتوماسیون اداری ابری فراگستر شما میتوانید در کمتر از ۲ دقیقه سازمان خود را تعریف نموده و شروع به استفاده از سامانه کنید. همچنین، برای کار با این سامانه تنها یک اتصال اینترنتی و یک مرورگر کافیست. با توجه به رقابتی شدن هر چه بیشتر بازار، استفاده از راهکار ابری اتوماسیون اداری فراگستر میتواند هزینههای شما را به مقدار قابل توجهی کاهش داده و نقش مهمی در افزایش بهرهوری سازمان شما داشته باشد.
کلام آخر
در این مقاله به معرفی پلتفرم به عنوان سرویس یا PaaS و مزایای آن پرداختیم. استفاده از PaaS به ویژه برای برنامهنویسان و شرکتهای توسعه دهنده نرمافزار که به دنبال افزایش بهرهوری و تسریع رشد کسب و کار خود هستند، یکی از بهترین گزینههاست. این نوع خدمات ضمن بهینهسازی استفاده از منابع سازمانی، باعث چابکی بیشتر سازمان شما میشود. مدیرانی که به دنبال بهرهگیری از این نوع خدمات هستند با گزینههای متعددی روبرو خواهند شد و باید در انتخاب این نوع خدمات، امکانات و پشتیبانی آن را متناسب با نیازهای سازمان درنظر بگیرند.